بایدها و نبایدهای محرم

تاکید بر ارزش‌ها و هنجارهای صحیح امری است که در علم جامعه‌شناسی مورد تاکید قرار می‌گیرد. در دین اسلام تاکید جدی درباره موضوع امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد در حالی که مسلمانان به جز در برخی موضوعات خاص که عموما با منافع آن‌ها گره خورده است، از فریضه مذکور چشم‌پوشی به عمل می‌آورند. به عنوان مثال زمانی که قیمت یک محصول بدون دلیل خاصی با افزایش مواجه می‌شود، احتمال دارد که برخی از صاحبنظران لب به سخن بگشایند اما در موضوعات مذهبی چنین اظهارنظرهایی به هر دلیلی کمتر مشاهده می‌شود.

در موضوعات مذهبی ایران امروز، به هر دلیلی کمتر دیده می‌شود که حداقل برخی از اشکالات فاحش مطرح شوند و در نهایت راه‌ حلی ارائه گردد. به عنوان مثال با یک نگاه سطحی به محرم و نحوه برگزاری برخی مراسم‌ها می‌توان موضوعات غیراسلامی متعددی را مشاهده نمود که از جمله آن‌ها می‌توان به انواع و اقسام دزدی‌ها، تجاوز به حریم سایر افراد، توقف یا به تعویق افتادن کارهای مختلف در سطح خرد و کلان، شکل‌گیری حواشی ناسالم در کنار خیابان‌ها و عدم نظارت والدین بر حواشی مذکور و آمرزش گناهان سالیانه به واسطه شفاعت احتمالی امام حسین (ع) و عزیزان ایشان اشاره کرد.

بدون شک مراسم محرم دارای فواید متعددی می‌باشد اما موضوع مورد بحث، انحراف عزاداری‌های فعلی از روش صحیح آن می‌باشد. از نظر بنده، تبدیل شدن مراسم محرم به یک سرگرمی امر نامطلوبی نمی‌باشد اما ضروری است که حواشی این سرگرمی مدیریت گردد.

بدون شک مناسبت‌های مذهبی یک فرصت به منظور تخلیه احساسات مثبت و منفی می‌باشند اما نحوه مدیریت آن‌ها کمی بحث برانگیز می‌باشد. اگرچه ایران امروز دارای انسجام قابل اطمینانی می‌باشد و بدون شک محرم نیز در تحقق انسجام مذکور بی‌تاثیر نبوده است اما نباید بررسی اشکالات برخی مراسم‌ها از دستور کار خارج گردد.

لازم به ذکر است که در حال حاضر مردم دنیا با عقده‌ها و مشکلات روانی متعددی مواجه هستند که انتخاب عنوان «مبارزه با افسردگی» برای سال 2017 میلادی توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO)، نشان‌دهنده جدی بودن موضوع افسردگی در دنیای امروز می‌باشد. تخلیه احساسات ناشی از عدم ارضای نیازهای حقیقی یا مجازی گوناگون می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری نماید. در ایران امروز، محرم می‌تواند چنین نقشی را ایفا نماید که بسیار ارزشمند است. محرم امروز در سطحی‌ترین نگاه، تمرین کار گروهی، هدیه دوستی‌ها و محبت‌ها به یکدیگر و تاکید بر ارزش‌ها و هنجارهای خوب می‌باشد. بنابراین یک انسان عاقل نمی‌تواند محرم ایران امروز را از ریشه نقد نماید اما اعمال برخی اصلاحات کمی ضروری به نظر می‌رسد.

لازم به ذکر است که طرح برخی موضوعات نیز قابل دفاع نمی‌باشند. آیا می‌توان منشا آرایش و جلوه‌نمایی دخترهای جوان را محرم ارزیابی نمود؟ آیا می‌توان منشا بی‌رحمی برخی افراد را به محرم مرتبط دانست؟ آیا می‌توان نابودی لذت و آرامش در سطح جامعه را از پیامدهای محرم قلمداد نمود؟

دخترهای امروزی اگر محرم نباشد دیگر آرایش نخواهند کرد و در عین حال بسیار خانم خواهند شد! نادیده گرفتن حقوق دیگران به واسطه محرم نیست که در افراد ایجاد شده است و دقیقا دین است که نوع‌دوستی و احترام به حقوق دیگران را حرام نموده است! اساسا حرص زدن و تشویش و اضطراب افراد از مفاهیم پست و بی‌مایه‌ای همچون همت بلند در کنار قناعت نشات می‌گیرد که با هیچ عقلی قابل توجیه نمی‌باشد!

یکی از مشکلات دنیای امروز، تحلیل‌های جهت‌داری است که هر کس به منظور تامین خواسته‌های خود در موضوعات مختلف مطرح می‌نماید. متاسفانه این موضوع در بحث‌های گوناگون قابل مشاهده می‌باشد و تنها در ایران امروز وجود ندارد.

به یاد دارم که در دوران کودکی، یکی از شیرین‌ترین لحظاتم را در ایام محرم تجربه می‌کردم و در هیئت‌های مختلف به صورت پیوسته سرگرم بودم. در حال حاضر هم کودکان و جوانان به واسطه حضور در هیئت‌ها و مکان‌های مشابه به انواع و اقسام مشکلات جسمی و روانی دچار شده‌اند و ترخ عجیب اعتیاد نسل جدید به مواد مختلف به دلیل همین محرم و داستان‌هایش می‌باشد!

مراسم محرم می‌تواند با کمی اصلاحات مورد پیگیری قرار گیرد و نمی‌توان به سادگی از فواید آن چشم‌پوشی نمود. بهتر است به منظور اصلاح برخی رویکردها، بررسی دقیق شرایط امروز در دستور کار قرار گیرد.

حذف ریا و نفاق و عدم تلفیق دین و سیاست

زمانی که ریا و نفاق فراگیر شود، نتیجه اتخاذ هر سیاست به سادگی قابل تشخیص نخواهد بود. پس از خلق دستاوردهای گوناگون، عقل حکم می‌نماید که حداقل تهییج افراد و چاپلوسی‌های بدون نتیجه از دستور کار خارج شوند چرا که هر چیزی می‌تواند به صورت وارونه عمل نماید!

کنترل رذیلت‌ها در تجمعات بزرگ

در تجمعات بزرگ احتمال دارد هر اتفاق ناخوشایندی برنامه‌ریزی شده باشد. به همین دلیل بهتر است به جای لذت بردن از شگوه تجمعات بزرگ، همه چیز به طور کامل کنترل شوند. ممکن است به وسیله ساده‌ترین روش‌ها، اهداف مشخصی دنبال گردد. بنابراین با توجه به تجمیع عزاداران طی سال‌های گذشته، ضروری است که در هر نوبت برگزاری مراسم، موضوعات مختلف مد نظر قرار گیرند.

تدوین مقرراتی خاص به منظور کنترل حواشی نامطلوب

 مباحث مورد بحث طبقه‌بندی شوند و برای هر یک راه‌ حلی تدوین گردد. به عنوان مثال تعداد طبل‌های هر دسته عزاداری نباید از عدد مشخصی تجاوز نماید. به عنوان مثالی دیگر ساعت اتمام مراسم عزاداری از محدوده مشخصی تجاوز نکند. همچنین برداشت غیرمجاز از اموال عمومی ممنوع گردد چرا که فلسفه داستان زیر سوال می‌رود!

مدیریت مخارج در سطح خرد و کلان

ضروری است که هزینه‌های صورت گرفته در سطح خرد و کلان کشور به طور کامل مدیریت شوند. بدون شک عقلانی نیست که حجم قابل توجهی از هزینه‌ها با اسراف همراه شوند. همچنین ضروری است که انجام برخی هزینه‌های سنگین به منظور دستیابی به برخی اهداف کلان مورد بررسی قرار گیرند.

مبارزه با تفکرات و تمثیل‌های بچه‌گانه

ماهیت اصلی عاشورا، یادآوری ارزش‌ها و هنجارهاست و نکته جالب اینجاست که چشم و هم چشمی در بین بخش قابل توجهی از هیئت‌ها و مراکز عزاداری وجود دارد که جای تامل دارد.